Życie w pośpiechu sprawia, że wielu z nas nie ma czasu na przygotowanie zdrowych, pełnowartościowych potraw – sięgamy po fast food oraz żywność wysoko przetworzoną. Pijemy duże ilości kawy, zdecydowanie za mało czasu przeznaczamy na sen, za mało się ruszamy i żyjemy w permanentnym stresie – dlatego nasz organizm nie ma możliwości właściwej regeneracji. Do tego dochodzi stale rosnące zanieczyszczenie środowiska, palenie tytoniu i picie alkoholu, nadwaga, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca i inne poważne choroby przewlekł, które tworzą idealne warunki do rozwoju miażdżycy. Efekty odczujemy na stare lata, a jednym z nich może być miażdżyca.

Czym jest miażdżyca?

Miażdżyca jest przewlekłą chorobą tętnic, która obejmuje przeważnie aortę oraz średniej wielkości tętnice – np. tętnice biodrowe, wieńcowe, nerkowe lub szyjne. Początkową fazę zmian miażdżycowych – według części naukowców – można zaobserwować już w dzieciństwie. Pierwsze objawy miażdżycy – według innych naukowców – zazwyczaj obserwuje się u osób po 40 roku życia.

W trakcie miażdżycy rozwija się proces zapalny o charakterze przewlekłym. W bardzo zaawansowanej formie miażdżyca prowadzi do stwardnienia i pogrubienia błony wewnętrznej tętnicy. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest gromadzenie się złogów w ścianach tętnic – systematycznie bowiem przenika do nich cholesterol.

W miażdżycy może dojść do uszkodzenia śródbłonka – co często skutkuje groźną dla zdrowia i życia zakrzepicą. Bardzo niebezpieczną sytuacją jest pęknięcie blaszki miażdżycowej, która całkowicie blokuje przepływ krwi w tętnicy. W takich sytuacjach dochodzi do nagłego, ostrego niedokrwienia tkanek narządu. Może to być zawał mózgu – udar niedokrwienny – albo ostre niedokrwienie kończyny grożące amputacją.

Przyczyny i czynniki ryzyka wystąpienia miażdżycy

Na rozwój tej podstępnej choroby wpływ ma kilka czynników ryzyka. Zazwyczaj są one sprzężone z chorobami współistniejącymi albo ze stylem życia pacjenta. Wśród nich można wymienić:

• cukrzycę
• otyłość i nadwagę
• nadciśnienie tętnicze
• wysoki poziom homocysteiny (niestety badanie poziomu homocysteiny nie jest refundowane przez NFZ)
• wysoki cholesterol – wysokie stężenie tzw. złego cholesterolu, czyli frakcji LDL
• obniżony „dobry cholesterol”, czyli niskie HDL
• stres
• wiek powyżej 40 lat
• obciążenie genetyczne ( szczególnie występowanie miażdżycy w rodzinie)
• niewłaściwa dieta
• brak aktywności fizycznej

Objawy miażdżycy u seniorów

Miażdżyca jest chorobą o wielu twarzach i objawia się w różny sposób – w zależności od tego, do jakiego narządu zostaje zmniejszony dopływ krwi. I tak:

Miażdżyca tętnic nerkowych powoduje ciężkie nadciśnienie i niewydolność nerek.

Miażdżyca kończyn dolnych odpowiada za silne bóle i skurcze łydek, bóle stóp, zimną i bladą skórę kończyn oraz owrzodzenia.

Miażdżyca mózgu doprowadza z kolei do zaburzeń widzenia, zaburzeń równowagi i czucia. Ponadto prowadzi do niedowładów i problemów z utrzymaniem równowagi.

Miażdżyca tętnic szyjnych sprawia, że pojawiają się zawroty głowy, przejściowe niedowłady i dezorientacja.

Miażdżyca tętnic jamy brzusznej objawia się bólami brzucha – szczególnie tuż po posiłku.

Jakie są skutki miażdżycy u osób starszych i jej powikłania?

Postępująca miażdżyca sprawia, że na ściankach naczyń krwionośnych przez długie lata gromadzą się lipidy, kolagen i cząsteczki wapnia. Złogi stopniowo utrudniają przepływ krwi aż do jego całkowitego zatrzymania, czyli do powstania zatoru. Zmiany miażdżycowe bardzo często prowadzą do rozwoju innych poważnych chorób – np.:

• choroby niedokrwiennej serca
• udaru mózgu
• zaburzeń rytmu serca
• niewydolności serca
• zawału serca
• niewydolności nerek

Miażdżyca mózgu – symptomy i zaburzenia psychiczne

Pierwsze objawy mogą pojawić się już po 40 roku życia, więc nie jest to wyłącznie przypadłość dotykająca seniorów. Objawami bywają dokuczliwe bóle głowy, które bardzo często lekceważymy i traktujemy jako bóle związane z przemęczeniem. Ich źródło może być jednak zupełnie inne. Degeneracja naczyń krwionośnych w przebiegu miażdżycy stopniowo, na przestrzeni lat, doprowadza do przewlekłego lub ostrego niedokrwienia mózgu.

Miażdżyca naczyń krwionośnych powoduje również zmiany psychiczne widoczne szczególnie u seniorów – otępienie, splątanie i zaburzenia emocjonalne. Podłożem tego rodzaju miażdżycy są zaburzenia gospodarki lipidowej a także zmiany w naczyniach krwionośnych całego organizmu. W przypadku osób starszych jest to jedna z najczęstszych przyczyn zaburzeń neurologicznych i psychicznych utrudniających codzienne życie zarówno seniorom jak i ich opiekunom.

Nasz mózg jest bardzo delikatny biorąc pod uwagę zmiany niedokrwienne. Pojawienie się objawów psychicznych jest znakiem postępującej choroby i niedotlenienia mózgu. Psychiczne objawy miażdżycy mogą pojawić się nagle i występować stale lub pojawiać się w postaci incydentów.

U osób chorych na miażdżycę obok problemów psychicznych pojawiają się problemy z pamięcią. Dotyczą one zazwyczaj pamięci krótkotrwałej, dotyczącej teraźniejszości. Chory ma duże trudności z uczeniem się nowych rzeczy i przyswajaniem nowych informacji. Wraz z rozwojem choroby mogą pojawiać się bardziej zaawansowane problemy psychiczne. Powinniśmy więc zwrócić uwagę na:

• zmianę osobowości u seniora
• wystąpienie napadów agresji
• wrażliwość na krytykę i drażliwość osoby starszej
• apatię
• brak chęci do życia
• problemy z kontrolowaniem własnych emocji
• splątanie myśli
• zaburzenia świadomości
• niepokój związany z lukami w pamięci

W sytuacji, gdy zaobserwujemy u seniora powyższe objawy, powinniśmy niezwłocznie skonsultować je ze specjalistą psychologiem lub lekarzem psychiatrą. Profesjonalista z całą pewnością udzieli wsparcia – zarówno choremu jak i jego najbliższym. Rodzina musi zrozumieć, skąd bierze się nienaturalne często wybuchowe i agresywne zachowanie chorego. Właściwe zrozumienie problemu, z jakim boryka się starszy pacjent, pomoże rodzinie i opiekunowi z oddaniem i empatią wspierać najbliższą im osobę. Oczywiście nie zawsze będzie to łatwe. U specjalisty najbliżsi otrzymają wsparcie, dzięki któremu dalej będą mogli znosić trudy związane z chorobą członka rodziny lub podopiecznego i tym samym otrzymają możliwość zachowania zdrowia psychicznego i równowagi emocjonalnej.

Miażdżyca tętnic nerkowych

W większości przypadków przyczyną zwężenia tętnic nerkowych jest miażdżyca. Na ten rodzaj miażdżycy narażone są zwłaszcza osoby starsze, palące tytoń, z cukrzycą i nieprawidłowymi parametrami cholesterolu oraz chorobą wieńcową. Zwężenie miażdżycowe tętnicy nerkowej prowadzi do zaburzenia wszelkich funkcji nerki – a w konsekwencji do niekorzystnych zmian dla całego organizmu.

Miażdżyca tętnic nerkowych może przez lata przebiegać bezobjawowo aby w efekcie doprowadzić do ciężkiego nadciśnienia tętniczego. Połączenie występowania tych dwóch czynników z kolei drastycznie zwiększa możliwość wystąpienia zawału serca lub udaru mózgu.

Miażdżyca tętnic jamy brzusznej

W miażdżycy tętnic jamy brzusznej objawy pojawiają się rzadko, występują zazwyczaj u osób po 65 roku życia. Najbardziej poważnym i niebezpiecznym powikłaniem miażdżycy tętnic jamy brzusznej jest niedokrwienie jelit. Choroba może zaatakować wszystkie trzy tętnice bądź każdą z osobna. Prowadzi do ich zwężenia a następnie do całkowitego zaczopowania – co skutkuje martwicą.

Wśród objawów miażdżycy tętnic można wyróżnić m.in. bóle brzucha, przewlekłą biegunkę i utratę masy ciała. W leczeniu schorzenia stosuje się operację lub zabiegi wewnątrznaczyniowe ( np. angioplastykę, założenie stentu) Chorzy bez objawów zazwyczaj nie muszą być leczeni.

Miażdżyca kończyn dolnych

Miażdżyca kończyn dolnych to typ choroby, który może doprowadzić do bardzo poważnych powikłań. W trakcie rozwoju choroby mogą pojawić się problemy z chodzeniem, a w przypadku trudno gojących się ran może dojść do powstania owrzodzeń i martwicy tkanki – co będzie skutkowało amputacją kończyny.

Powikłania w miażdżycy kończyn dolnych uzależnione są od właściwego jej leczenia. Powodem miażdżycy kończyn dolnych jest rozwijający się proces zaburzenia pracy naczyń, przez które przepływa krew do kończyn dolnych. W żyłach i tętnicach odkładają się blaszki miażdżycowe. Powoduje to często drętwienie nóg, sinienie, uczucie zimna w nogach i bolesne skurcze. Do wykrycia choroby stosuje się badania:

• lipidogram ( cholesterol i trójglicerydy)
• stężenie kreatyniny
• poziom mocznika CRP
• morfologię krwi
• badanie USG z oceną dopplerowską przepływów krwi w tętnicach kończyny dolnej
• tomografię komputerową
• rezonans magnetyczny tętnic

Leczenie miażdżycy kończyn dolnych

Leczenie miażdżycy tętnic kończyn dolnych polega przede wszystkim na zmianie stylu życia. Niestety, podjęcie aktywności fizycznej i zmiana stylu życia bardzo często nie wystarcza. Konieczne jest w takiej sytuacji wprowadzenie leczenia farmakologicznego( leki przeciwpłytkowe np. kwas acetylosalicylowy, klopidrogel, leki zmniejszające stężenie cholesterolu we krwi, leki przeciwzapalne i przeciwmiażdżycowe – czyli statyny – a także leki poprawiające krążenie w kończynie).

Stosuje się także leczenie zabiegowe – angioplastykę balonową i założenie stentów a także chirurgiczne polegające na usunięciu blaszek miażdżycowych – założenie tzw. by-passów z własnych żył pacjenta lub specjalnych materiałów.

Miażdżyca tętnic szyjnych u seniorów

Zwężenie tętnic szyjnych i kręgowych – czyli tych, które doprowadzają krew do mózgu oraz narządów w obrębie głowy i szyi – może powodować trudne do opanowania zawroty głowy, dezorientację, przejściowe niedowłady albo w ciężkim przypadku udar mózgu. Miażdżycy mózgu towarzyszy zazwyczaj miażdżyca umiejscowiona w innych narządach – wieńcowych albo kończyn dolnych.

Niebezpieczna miażdżyca aorty

Jednym z czynników, który znacznie zwiększa ryzyko miażdżycy aorty – czyli przewlekłej dysfunkcji polegającej na zmianach zwyrodnieniowych ścian naczyń – jest hipercholesterolemia. Objawy miażdżycy aorty uzależnione są od miejsca, które jest zaatakowane chorobą. Najczęściej zmiany dotyczą odcinka brzusznego aorty – w tym miejscu obserwuje się często tętniaka.

Czasem miażdżyca przebiega bezobjawowo i wykrywa się ją dopiero podczas badań specjalną aparaturą medyczną. Wśród czynników zwiększających ryzyko wystąpienia miażdżycy aorty wymienia się zaburzenia krzepnięcia krwi, cukrzycę, nadciśnienie tętnicze i niewłaściwą dietę. Przestrzeganie odpowiednio skonstruowanej przez specjalistę diety i podjęcie aktywności fizycznej może powstrzymać rozwój choroby.

Profilaktyka miażdżycy u osób starszych

Miażdżyca to choroba na którą pracujemy sami i w dużej mierze od nas zależy czy się rozwinie i w jakim tempie. Aby zapobiec rozwojowi choroby, specjaliści zalecają:

Aktywność fizyczną – np. codzienny spacer, jazdę na rowerze albo inne ćwiczenia, które sprawiają nam przyjemność. Dzięki nim poprawimy krążenie, wzmocnimy serce, mięśnie i dotlenimy organizm.

Porzucenie palenia – osoby palące znajdują się w grupie wysokiego ryzyka zachorowania na choroby układu krążenia. Dym papierosowy obniża stężenie „dobrego” cholesterolu HDL i uszkadza naczynia krwionośne.

Utrzymanie prawidłowej wagi ciała – jest ono możliwe dzięki stosowaniu odpowiedniej diety i aktywności fizycznej.

Zdrowy tryb życia – to ogólne stwierdzenie zawiera w sobie wiele ważnych elementów – np. spacery, odpowiednią ilość snu, unikanie stresu, czy właściwą dietę. Warto tu szczególnie zaznaczyć rolę wypoczynku, którego niemal każdemu dziś brakuje. Życie w ciągłym pośpiechu, permanentnym stresie i pogonią za dobrami materialnymi sprawia, że jesteśmy wyczerpani i nasz organizm ma bardzo ograniczone możliwości zregenerowania się. Odpoczynek i relaks skutecznie pozwalają odbudować nasze siły zarówno fizyczne jak i psychiczne.

Utrzymanie „złego” cholesterolu na właściwym poziomie – jeżeli jest go zbyt dużo, to osadza się on na wewnętrznej powierzchni tętnic. Tętnica, a dokładniej jej ścianka, zaczyna twardnieć i staje się grubsza. W ten sposób powstaje blaszka miażdżycowa, która jest odpowiedzialna za zmniejszenie przepływu krwi a następnie jego zamknięcie. Dlatego warto zapobiegać rozwojowi choroby stosując dietę i leczenie farmakologiczne.

Inne choroby – jeżeli chorujesz na cukrzycę, chorobę wieńcową serca, hiperlipidemię, nadciśnienie tętnicze i jesteś osobą z otyłością zadbaj o swoje zdrowie podejmując stosowne leczenie.

Dieta dla seniora z miażdżycą

Filarem diety w chorobie miażdżycowej jest obniżenie spożycia tłuszczów nasyconych, pochodzących od zwierząt, i zastąpienie ich tłuszczami nienasyconymi – czyli roślinnymi albo pochodzącymi z ryb morskich. Dieta powinna więc być starannie zbilansowana – czyli zapewniać organizmowi odpowiednie ilości makro- i mikroelementów. Specjaliści zalecają zwiększenie spożycia błonnika, który obniża poziom cholesterolu i trójglicerydów we krwii.

O czym należy pamiętać układając jadłospis?

Ogranicz spożycie tłuszczów ogółem do 30% dziennego zapotrzebowania na energię. Tłuszcz zwierzęcy należy zastąpić tłuszczem roślinnym. Podstawą diety powinny być również produkty niskotłuszczowe.

Spożywaj ryby morskie zamiast mięsa. Występują w nich kwasy wielonienasycone. Zawarte w nich kwasy tłuszczowe n-3 skutecznie obniżają ciśnienie tętnicze, poziom lipidów w osoczu oraz trójglicerydów. Wskazane jest, aby ryby spożywać 2-3 razy w tygodniu.

Do każdego posiłku dodawaj warzywa – najlepiej wybierać błonnik rozpuszczalny w wodzie: pektyny, gumy i śluzy. Błonnik rozpuszczalny odgrywa bardzo ważną rolę w gospodarce lipidowej – przyspiesza m.in. wydalenie z kałem cholesterolu i tłuszczu a także opóźnia wchłanianie trójglicerydów.

Dodatkowo warzywa są doskonałym źródłem witamin antyoksydacyjnych – witaminy C, E i beta-karotenu. Witaminy te osłaniają lipoproteiny LDL przed utlenieniem. Warzywa dostarczają nam potasu, który wpływa na obniżenie ciśnienia krwi. Znajdziemy je w ziemniakach, fasoli, grochu, szpinaku i pomidorach.

Cukier zastąp owocami. Cukier nie zawiera istotnych składników odżywczych, więc warto go ograniczyć. Ograniczenie jego spożycia uchroni nas przed wystąpieniem dużego stężenia trójglicerydów i zapewni zmniejszoną syntezę cholesterolu. Owoce z kolei są bogatym źródłem błonnika i wielu witamin. Ze względu na obecność fruktozy należy spożywać je raz dziennie.

Nie jedz cholesterolu pokarmowego: unikaj podrobów, śmietanki, czy żółtka jaj.

Zrezygnuj z alkoholu – zwiększa on poziom trój glicerydów, prowadzi do zaburzenia przemiany lipidów i powoduje marskość wątroby.

Ogranicz spożycie soli. Specjaliści zalecają dzienną dawkę 3-5 g/na dobę. Należy unikać produktów konserwowanych benzoesanem sodu, produktów błyskawicznych – zupy, sosy – mieszanek przyprawowych z glutaminem sodu, słonych przekąsek, wędlin i potraw typu fast food. Sól można z powodzeniem zastąpić ziołami – tymiankiem, rozmarynem, oregano i bazylią.

Zredukuj spożycie czerwonego mięsa – zawiera ono dużo metioniny. Jednym z produktów przemiany metioniny jest hemocysteina, która przyczynia się do odkładania blaszek miażdżycowych.

Stosuj oleje roślinne – są one bogatym źródłem kwasów tłuszczowych jednonienasyconych i wielonienasyconych, które zmniejszają poziom cholesterolu LDL i zwiększają HDL. Kwasy tłuszczowe wielonienasycone występują m.in. w oleju słonecznikowym, sojowym, czy kukurydzianym. Olej rzepakowy albo oliwa z oliwek z kolei to nienasycone kwasy tłuszczowe, które nie tylko zmniejszają stężenie tzw. „złego cholesterolu” – LDL, ale również zwiększają poziom cholesterolu HDL.

Zredukuj wagę – otyłość i nadwaga są dobrym podłożem do rozwoju choroby miażdżycowej. Nie bez znaczenia jest także kwestia przygotowania posiłków. Zaleca się, aby posiłki:

• gotować na parze
• gotować
• dusić
• piec

Co jeszcze powinniśmy jeść, aby zapobiec miażdżycy na starość?

Czosnek – ma właściwości przeciwzapalne i obniża poziom cholesterolu LDL i trójglicerydów.
Czarnuszkę – obniża ona poziom cholesterolu LDL i podwyższa HDL.
Siemię lniane – skutecznie obniża poziom cholesterolu LDL i trój glicerydów we krwi.
Karczochy – obniżają poziom cholesterolu LDL i jednocześnie podnoszą stężenie „dobrego” cholesterolu HDL.
Imbir – obniża ciśnienie tętnicze i poziom cholesterolu LDL.

Czego nie wolno spożywać przy miażdżycy naczyń krwionośnych?

Z diety powinniśmy wyeliminować:

• masło, smalec,
• tłuste mięsa
• podroby
• słone potrawy
• tłuste sery
• śmietankę
• słoninę
• alkohol